วันอังคารทึ่20 กุมภาพันธ์ 2561
นำเสนอบทความ
ฝึกอ่านเตรียมความพร้อมก่อนออกนำเสนอบทความ
บทความเรื่อง การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ผ่านกิจกรรมเสรีเพื่อส่งเสริมพัฒนาการ
ด้านสังคม ของเด็กปฐมวัย
โดย นางสาวรุ่งนภา เรืองสวัสดิ์
การจัดกิจกรรมสำหรับเด็กปฐมวัย ควรมีกิจกรรมที่หลากหลายเพื่อส่ง
เสริมพัฒนาการของเด็กปฐมวัย ด้านร่างกาย ด้านอารมณ์-จิตใจ ด้าน
สังคม และด้านสติปัญญา จากการเรียนการสอนของเด็กปฐมวัยพบว่า
กิจกรรมเสรีเป็นลักษณะของการส่งเสริมการเล่นอย่างอิสระของเด็ก เด็กมี
โอกาสเรียนรู้การเข้าสังคมจากการเล่นผ่านกิจกรรมเสรี ครูคือผู้สนับสนุน
การเรียนรู้ของเด็ก จึงควรคอยสังเกตเด็กขณะเด็กเล่น หากว่าบางมุมที่เด็ก
ไม่สนใจเล่นแล้ว ครูควรปรับเปลี่ยนสื่อหรือเปลี่ยนเป็นมุมอื่น เช่น อาจ
ดัดแปลงมุมบ้านเป็นมุมร้านค้า มุมหมอ ครูควรสอนให้เด็กคิดแก้ปัญหาใน
กรณีที่บางมุมมีเพื่อนเข้าเล่นจำนวนมากเกินไป บางครั้งเด็กสนใจการเล่นมุม
ใดมุมหนึ่งเป็นระยะเวลานานอาจทำให้เด็กขาดประสบการณ์การเรียนรู้ด้าน
อื่น ครูควรชักชวนให้เด็กเรียนรู้มุมอื่นบ้าง และครูต้องมีการสับเปลี่ยนสื่อ
หรือเพิ่มเติมเป็นระยะ เพื่อไม่ให้เด็กเบื่อ
กิจกรรมเสรี หรือ การเล่นตามมุม เป็นการจัดมุมในห้องเรียนให้เด็ก
ได้เล่น ได้คิดสร้างสรรค์ตามสภาพแวดล้อมของเด็ก การเล่นตามมุมทำให้
ครู เด็กๆ และเพื่อนๆ สามารถสร้างความคุ้นเคยกัน พัฒนาการพูดและการ
ฟัง ช่วยทำให้เด็กปรับตัวได้เร็วขึ้น เด็กเกิดความรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม
มีโอกาสได้ตอบสนองความอยากรู้อยากเห็น การเล่นตามมุมยังช่วยฝึกเด็ก
ให้มีระเบียบวินัย รู้จักรอคอย มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่และให้อภัย และมีความ
รับผิดชอบในการทำงาน ประเภทของมุมต่างๆ ที่จัดในห้องเรียน เช่น มุม
บ้าน มุมบทบาทสมมติ มุมไม้บล็อค มุมหนังสือ และมุมเกมการศึกษา
กิจกรรมเสรีหรือกิจกรรมเล่นตามมุมที่โรงเรียนจัดให้เด็กเล่นอย่างอิสระ เป็น
กิจกรรมหลักกิจกรรมหนึ่งตามหลักสูตรการศึกษาปฐมวัย พุทธศักราช.
(2546). ที่กระทรวงศึกษาธิการกำหนด โดยเปิดโอกาสให้เด็กได้เลือกเล่น
อย่างอิสระจากของเล่นตามมุมประสบการณ์หรือศูนย์การเรียนที่จัดไว้ใน
ห้องเรียน เช่น มุมบล็อก มุมหนังสือ มุมธรรมชาติ มุมบ้าน มุมร้านค้า เป็นต้น
นอกจากจะให้เด็กเล่นตามมุมแล้ว ครูอาจจะให้เด็กทำกิจกรรมที่ครูจัด เช่น
เกมการศึกษา เครื่องเล่นสัมผัส กิจกรรมสร้างสรรค์ประเภทต่างๆ ซึ่งการจัด
กิจกรรมเสรีนี้เป็นการให้เด็กได้เล่นอิสระ ตอบสนองความสนใจของตนเอง
เด็กจึงมีโอกาสได้คิด ตัดสินใจ แก้ปัญหาและพัฒนาความรู้ โดยผู้ใหญ่เลือก
ใช้วิธีการส่งเสริมให้เด็กเล่นด้วยวิธีการที่เหมาะสมและสอดคล้องกับ
ธรรมชาติของเด็ก ให้เด็กได้คิดรูปแบบการเล่นตามความสนใจและความ
ต้องการ ทั้งที่เล่นเป็นรายเดี่ยวและเล่นเป็นรายกลุ่ม จึงเป็นกิจกรรมที่ส่งเสริม
การเรียนรู้การเข้าสังคมของเด็กปฐมวัย ทั้งนี้เพราะการเล่นเป็นกิจกรรมที่
สำคัญในชีวิตเด็กทุกคน เด็กจะรู้สึกสนุกสนาน เพลิดเพลิน ได้สังเกต ได้เรียน
รู้ความรู้สึกของผู้อื่น มีโอกาสทำการทดลอง สร้างสรรค์ คิดแก้ปัญหา และ
ค้นพบด้วยตนเอง ได้ใช้ประสาทสัมผัส การรับรู้ ผ่อนคลายอารมณ์ และ
แสดงออกถึงตนเอง ผลจากเล่นจะทำให้เด็กเกิดพัฒนาการด้านร่างกาย
อารมณ์ จิตใจ สังคม และสติปัญญา ซึ่งจะพัฒนาลักษณะทางสังคมของเด็ก
ปฐมวัยผ่านการเล่นและทำกิจกรรมร่วมกับผู้อื่น เช่น การให้ความร่วมมือ
การเป็นผู้นำผู้ตาม การเห็นอกเห็นใจ การแบ่งปันสิ่งของ การช่วยเหลือ
ตนเอง และการเรียนรู้ที่จะปรับตัวให้เข้ากับผู้อื่น
อัลเบิร์ต แบนดูรา (Albert Bandura) นักจิตวิทยาร่วมสมัยเกิดในปี
ค.ศ. 1925 เป็นนักจิตวิทยา แห่งมหาวิทยาลัยแสตนด์ฟอร์ด (Stanford
University) แบนดูรา กล่าวว่า การเรียนรู้ของมนุษย์เกิดจากพฤติกรรม
ของบุคคลนั้น มีปฏิสัมพันธ์อย่างต่อเนื่องระหว่างบุคคลและสิ่งแวดล้อม ซึ่ง
ทฤษฎีนี้เน้นบุคคลเกิดการเรียนรู้โดยการให้ตัวแบบ โดยผู้เรียนจะทำการ
ลอกเลียนแบบจากตัวแบบ การเรียนรู้ดังกล่าวเป็นกระบวนการที่เกิดขึ้นอย่าง
ต่อเนื่องโดยอาศัยการสังเกตพฤติกรรมของตัวแบบ การสังเกตการตอบ
สนองและปฏิกิริยาต่างๆ ของตัวแบบสภาพแวดล้อมของตัวแบบ ผลการก
ระทำ คำบอกเล่าและความน่าเชื่อถือของตัวแบบได้ การเรียนรู้ของเด็ก
ปฐมวัยจึงเกิดขึ้นได้ ซึ่งกระบวนการต่างๆของการเลียนแบบของเด็ก
ประกอบด้วย 4 กระบวนการ คือ กระบวนการดึงดูดความสนใจ
กระบวนการคงไว้ กระบวนการแสดงออก และกระบวนการจูงใจ
ดร. มาเรีย มอนเตสซอรี่ (Dr. Maria Montessori) ได้กล่าวว่า การที่
ให้เด็กได้ทำงานอย่างอิสระนั้น ทำให้เด็กสามารถแสดงออกถึงการอยู่ร่วม
กันในสังคมโดยธรรมชาติ เธอเห็นว่าระเบียบวินัยที่แท้จริงและการอยู่ร่วมกัน
ในสังคมนั้นเป็นสิ่งที่มาจากความต้องการภายใน ไม่ใช่สิ่งที่จะบังคับจิตใจ
กันได้ เด็กๆจึงมีระเบียบและวินัยทางสังคม ซึ่งเป็นระเบียบวินัยภายใต้ความ
สนใจที่แตกต่างกัน “เป็นระเบียบวินัยที่แตกต่างจากระเบียบวินัยของทหาร
ที่มีการบังคับด้วยกฎเกณฑ์ ซึ่งหมายถึงว่าต้องปฏิบัติในสิ่งเดียวกันทั้งหมด
ในเวลาเดียวกัน แต่นี่คือวินัยทางสังคม ที่สามารถทำให้ทุกคนอยู่ร่วมกันได้
อย่างกลมเกลียว การที่เด็กเล็กๆแสดงออกให้เห็นถึงลักษณะของสังคมโดย
ธรรมชาติ ทำให้เธอรู้สึกประหลาดใจและตระหนักว่านี่อาจเป็นกุญแจในการ
ปรับเปลี่ยนของสังคมด้วยตัวมันเอง เธอกลายเป็นนักพูดเกี่ยวกับสิทธิของ
เด็กและความสำคัญของอิสรภาพในระบบการศึกษา
พัฒนาการด้านสังคม เป็นพัฒนาการเรียนรู้ทางสังคมจากความรู้สึก
ผูกพันใกล้ชิดภายในครอบครัวที่ต้องการพึ่งพิงผู้อื่นไปสู่การพึ่งพาตนเอง
และการปรับตัวเข้ากับผู้อื่น เด็กระดับก่อนประถมศึกษา มีความสามารถตาม
วัยที่จะช่วยเหลือตนเองได้ดี เด็กวัยนี้เริ่มพัฒนาความรู้สึกเป็นตัวของตัวเอง
ชอบอิสระ มีความมั่นใจในตนเอง สนใจเรียนรู้สิ่งรอบตัวมากขึ้น และเรียน
รู้ที่จะสร้างความสัมพันธ์กับผู้อื่น แต่การแสดงพฤติกรรมทางสังคมในระยะ
แรกอาจมีปัญหาเกี่ยวกับการปรับตัวเข้ากับผู้อื่น เพราะเด็กวัยนี้จะยึดตนเอง
เป็นศูนย์กลาง มีอารมณ์แปรปวนง่ายยังไม่รู้จักควบคุมอารมณ์และยอมรับ
ความคิดความรู้สึกของผู้อื่น แต่เมื่อเด็กมีโอกาสปฏิสัมพันธ์กับเพื่อนวัย
เดียวกันหรือผู้อื่นมากขึ้น อีกทั้งได้รับการปลูกฝังลักษณะพฤติกรรมที่เหมาะ
สมทางสังคมเด็กย่อมสามารถปรับตัวให้เข้ากับผู้อื่นและเรียนรู้บทบาทของ
ตนเองในชุมชนได้ดียิ่งขึ้น
การจัดกิจกรรมเสรี/เล่นตามมุม เป็นการจัดมุมในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก
บ้านหนองแคนให้เด็ก ได้เล่น ได้คิดสร้างสรรค์ตามสภาพแวดล้อมของเด็ก
การเล่นตามมุมทำให้ครู เด็กๆ และเพื่อนๆ สามารถสร้างความคุ้นเคยกัน
พัฒนาการพูดและการฟัง ช่วยทำให้เด็กปรับตัวได้เร็วขึ้น เด็กเกิดความรู้สึก
เป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม มีโอกาสได้ตอบสนองความอยากรู้อยากเห็น การเล่น
ตามมุมยังช่วยฝึกเด็กให้มีระเบียบวินัย รู้จักรอคอย มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่
และให้อภัย และมีความรับผิดชอบในการทำงาน ประเภทของมุมต่างๆ ที่จัด
ในห้องเรียน เช่น มุมบ้าน มุมบทบาทสมมติ มุมไม้บล็อค มุมหนังสือ
จากการจัดกิจกรรมเสรี/เล่นตามมุม เด็กรู้จักตนเอง รู้จักบุคคลรอบ
ด้าน รู้จักเพื่อนที่เล่นด้วย ขณะเล่นเด็กได้มีโอกาสรู้จักบทบาทของตนเองและ
ผู้อื่น รู้จักการผ่อนปรนและรอคอย อดทนต่อความไม่สมหวัง รู้จักการแบ่งปัน
รู้จักการร่วมมือกับคนอื่นและเด็กได้หัดใช้ความคิด ตัดสินใจแก้ปัญหา ได้มี
โอกาสสืบค้นหาคำตอบหรือบางครั้งการเล่นทำให้เด็กได้สร้างความรู้ โดย
ไม่ต้องจัดกิจกรรมอย่างเป็นทางการ และได้พัฒนากล้ามเนื้อเล็กและกล้าม
เนื้อใหญ่ ร่าเริงเบิกบาน มีอิสระในการเลือกเล่นสิ่งที่ตนสนใจ เด็กได้ระบาย
อารมณ์และความรู้สึกขณะเล่น ผ่อนคลายความตึงเครียด
ความตั้งใจอ่าน นำเสนอบทความหน้าชั้นเรียนและบรรยากาศความตั้งใจฟัง
ความตั้งใจของเพื่อนที่ออกมาพูดบทความของตนเอง
พร้อมกับบรรยากาศในการเรียนการสอนคาบนี้
สิ่งที่ได้รับในการเรียน
1.ความกล้าเเสดงออก กล้าพูดในสิ่งที่ได้จดจำเรียนรู้ในเนื้อหาตนเอง
2.เรียนรู้สิ่งที่เพื่อนได้ถ่ายทอดความรู้ให้ผู้อื่นได้เข้าใจ
3.จากที่เพื่อนได้อ่าน อาจารย์ได้สอดแทรกความรู้เพื่อเติม สรุปประเด็ดเนื้อหา
ประเมินตนเอง ตรงต่อเวลาในการเข้าเรียน เตรียมความพร้อมที่ดี มั้นใจกล้าพูดและแสดงความคิดเห็นต่อผู้อื่น ตั้งใจฟังเข้าใจประเด็ดบทความที่เพื่อนเสนอ
ประเมินเพื่อน เตรียมพร้อมสามารถมั้นใจในตนเอง ส่วนใหญ่อ่านได้ดีถ่ายทอดความรู้ได้อย่างเข้าใจ ส่วนน้อยที่เข้าเรียนสายและไม่มาเรียน
ประเมินอาจารย์ ได้สอดแทรกความรู้เพิ่มเติม สรุปประเด็ดเพิ่มเติมได้ให้นักศึกษารู้สามารถเข้าใจได้
ข้อคิดเห็น
บรรยากาศในห้องเรียนเหมาะสมเอื้อต่อการเรียนการสอน การถาม-ตอบอาจารย์ต่อนักศึกษา
และทำความเข้าใจไปพร้อมกันสิ่งหนึ่งที่เป็นจุดเด่นของวิชาคือการที่อาจาร์ฝึกให้แสดงจุดยืนเราว่า
เรามีความคิดเห็นกับเพื่อนหรือไม่ มากน้อยแค่ไหน แต่ละครั้งได้เสนองานเดี่ยวบ้างเป็นกลุ่มบ้าง
การฝึกกล้าแสดงออกอีกด้วย
